Biotopen

alt

Tekst: Johan Verheesen Foto's: Peter Hofman

“Lake of the stars” is een uitspraak van missionaris en ontdekkingsreiziger Dr. David Livingstone, waarmee hij refereerde naar de sterren die schitteren op het wateroppervlak van het Malawimeer.

Met een lengte van ongeveer 570 km, een gemiddelde breedte van 50 km en op sommige plaatsen een breedte van om en nabij de 80 km is het Malawimeer, vroeger ook wel het Nyassameer genoemd, het op acht na het grootste meer ter wereld. De maximale diepte bedraagt 704 meter en de oppervlakte beslaat zo’n 31.000 km². De waterspiegel van het meer ligt op een hoogte van 471 meter boven zeeniveau. Het meer, wat naar schatting tussen de één tot twee miljoen jaar oud is, staat ook wel bekend als "the Calendar Lake", vanwege de lengte van ongeveer 365 miles en een breedte van om en nabij de 52 miles.

alt

De westelijke- en de zuidoostelijke oever van Malawimeer grenzen aan de staat Malawi, waar tevens het grootste deel van het meer aan toebehoort. Daarnaast grenst de noordoostelijke kustlijn aan Tanzania en een groot gedeelte van de oostelijke kust behoort tot Mozambique.

De kusten van het Malawimeer bestaan voornamelijk uit vlakke of zacht glooiende landschappen. Aan de kant van Mozambique gaat dit heuvellandschap over in bergachtig en alleen in het noordwesten vinden we duidelijk hoge bergen. De steile kust zet zich daar onder water voort en bereikt daar dan ook zijn diepste punt. De 1600 km lange kustlijn bestaat voor dertig procent uit rotsen. De overige zeventig procent wordt afgewisseld door zand.

Vanwege de ligging in de tropen wordt de bovenste waterlaag nooit veel kouder dan de lagen die daaronder liggen. Het gevolg hiervan is dat er stratificatie optreedt, waardoor de verticale circulatie van het water beperkt is en slechts de bovenste 200 meters voldoende zuurstof bevatten om ander leven dan dat van anaërobe micro-organismen mogelijk te maken. Deze micro-organismen beheersen de dieper gelegen en iets koudere waterlaag.
Tijdens het droge seizoen waait de mwera, de zuidoostelijke wind die in het zuidelijke deel van het meer zorgt voor een tijdelijke daling van de watertemperatuur tot ongeveer 20°C. Van november tot april, tijdens het regenseizoen kan de temperatuur van het water in de beschut gelegen baaien een hoogte bereiken van 30°C. De gemiddelde temperatuur van het meer ligt echter tussen de 23 en 28°C.

Er zijn geen echte grote plaatselijke verschillen in de chemische samenstelling van het water. Deze is dan ook vrij constant te noemen. De pH waarde variëert van 7,8 tot 8,5. De geleidbaarheid schommelt tussen de 200 en de 260 microSiemens wat in vergelijking met de overige Afrikaanse slenkmeren aan de lage kant is.

alt

Het zicht onder water is mede afhankelijk van de seizoensgebonden schommelingen van de temperatuur en verdamping van het water en kan variëren van 1 cm tijdens een hete dag in februari tot meer dan 20 meter op een windstille dag in oktober. Tijdens het regenseizoen kunnen er tijdelijke rivieren ontstaan die ontspringen in het meer en zorgen voor een vertroebeling van het water waardoor het zicht beperkt wordt tot nul. Tijdens deze regentijd kan het water in het meer binnen één maand tot 1 meter stijgen. De enige afvoer die het Malawimeer kent is de Shiré, een rivier die ontspringt in het uiterste zuidelijke puntje van het meer en uitkomt in het Malombemeer.

Links waterhoogte in april, rechts waterhoogte in november.

Binnen het Malawimeer kunnen de volgende biotopen onderscheiden worden:

• Het door golven omspoelde, bovenste deel van de rotsachtige biotopen
• Het sedimentvrije rotsachtige biotoop
• De dieper gelegen sedimentrijke rotsachtige biotopen
• De overgangzone (zowel de zanderige als de rotsachtige)
• De ondiep gelegen overgangszone
• De beschut gelegen van waterplanten voorziene baaien
• Grottenbiotoop
• De zanderige biotopen
• De onbekende diepten

Verschillende biotopen in Malawi (foto's boven water) - Foto's van Peter Hofman